Pęknięcie bariery geograficznej małpiej ospy jest powodem rosnącego niepokoju na całym świecie. W maju 2022 roku, informacje o przypadkach tej choroby zaczęły płynąć z wielu krajów Europy, Ameryki Północnej oraz Australii. Czym jest małpia ospa i jakie są możliwości jej zapobiegania oraz leczenia?
Małpia ospa jest chorobą wywoływaną przez wirus należący do rodzaju Orthopoxvirus. Pierwsze stwierdzenie obecności tego wirusa miało miejsce w 1958 roku u małp transportowanych z Singapuru do Danii. Pierwszy przypadek ludzkiego zakażenia został zdiagnozowany 12 lat później w Demokratycznej Republice Kongo. Od tamtej pory wiadomości o zachorowaniach zaczęły pojawiać się z różnych krajów zachodniej Afryki. Podczas XX wieku każdego roku rejestrowano kilka tysięcy zakażeń, a niewielka liczba turystów powróciła do domu z tą chorobą po długim pobycie w krajach o wysokim ryzyku.
Wirus małpiej ospy posiada cząsteczki o dużych rozmiarach, sięgających 200-250 nanometrów. Wyglądają jak cegły otoczone błoną z lipoprotein. Pomimo potrzeby komórek gospodarza do transkrypcji RNA, wirus w swoim genomie zawiera wszystkie niezbędne białka do replikacji i akumulacji. Jest to cecha nadająca mu relatywną niezależność.
Obecnie uważa się, że głównym rezerwuarem małpiej ospy są gryzonie, a nie małpy. Ta choroba odzwierzęca, którą najczęściej przenoszą zwierzęta, ale której mogą ulec również ludzie, jest spokrewniona z ospą prawdziwą, choć przebiega znacznie łagodniej. Przez wiele lat był ograniczony do Afryki z wyjątkiem 2003 roku, kiedy w USA zanotowano 47 przypadków u właścicieli nieświszczuków, gryzoni importowanych jako zwierzęta domowe. Przełomowy okazał się rok 2022, kiedy obserwowano niepokojące rozszerzenie zasięgu choroby. Naukowcy na całym świecie zastanawiają się, co skłoniło liczbę zachorowań na małpią ospę poza Afryką do wzrostu w ciągu zaledwie kilku tygodni.
Symptomy małpiej ospy są bardzo podobne do tych obserwowanych przy ospie prawdziwej, która została oficjalnie uznana za wyeliminowaną w 1980 roku. Początek infekcji może przypominać objawy grypy – pacjent czuje się zmęczony, ma bóle mięśni i możliwe jest podniesienie temperatury. Występowanie nagłego powiększenia węzłów chłonnych oraz wysypki przypominającej pęcherze ospy wietrznej po kilku dniach jest bardziej charakterystyczne dla tej choroby. Wysypka może swędzieć i nasilać się przez kolejne 2-3 tygodnie, po czym zasycha i ustępuje. Zwykle od momentu pojawienia się pierwszych objawów do zniknięcia zmian skórnych mija 3-4 tygodnie.
Do głęboko osadzonych, twardych w dotyku i wyraźnie odgraniczonych od skóry krost lub pęcherzy dochodzi w trakcie choroby. Mogą one z czasem zbiegać się i zlewać, a także występować w okolicach genitaliów, na dłoniach, podeszwach stóp i w jamie ustnej. Możliwe jest mylenie ich z opryszczką czy syfilisem, szczególnie gdy ograniczają się wyłącznie do okolic intymnych.
Na terenach południowej i zachodniej Afryki czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są mieszkanie na terenach wiejskich, zwłaszcza w pobliżu buszu, manipulowanie mięsem dzikich zwierząt oraz opieka nad osobami chorującymi na małpią ospę. Małpia ospa była do tej pory tak rzadka w krajach zachodnich, że jedynym czynnikiem ryzyka wydawały się długie podróże do Afryki, zwłaszcza te wiążące się z kontaktem ze zwierzętami.
