Kaszel nie jest chorobą jako taką, ale oznaką różnego rodzaju schorzeń. To jeden z najczęściej występujących i najbardziej uciążliwych objawów w życiu człowieka. Fizjologicznie rzecz biorąc, kaszel pełni istotną rolę obronną, pomagając nam pozbyć się drobnoustrojów, cieczy i obcych elementów z dróg oddechowych. W pewnym sensie można stwierdzić, że bez kaszlu nasze życie byłoby trudniejsze i potencjalnie krótsze! Ale czy można skutecznie złagodzić dolegliwości związane z kaszlem?
Reakcja kaszlowa to fascynujący mechanizm, łączący aspekty motoryczne i nerwowe. Na powierzchni nabłonka wyścielającego nasze drogi oddechowe znajdują się receptory zdolne do rozpoznawania szkodliwych bodźców mechanicznych i chemicznych. Gdy są one stymulowane, impulsy nerwowe przechodzą przez nerw krtaniowy do nerwu błędnego, który następnie pobudza przeponę i mięśnie międzyżebrowe do skurczu. Powstaje wówczas ujemne ciśnienie wokół płuc, które powoduje natychmiastowe zasysanie powietrza, a następnie gwałtowne zamknięcie strun głosowych i głośni. Mięśnie brzucha również się kurczą, po czym głośnia i struny głosowe rozluźniają się, wyrzucając powietrze ze szybkością nawet 160 km/h! Nie jest zatem zaskakujące, że kaszel jest tak skutecznym narzędziem do rozprzestrzeniania bakterii i wirusów!
Kaszel można podzielić na dwa ogólne typy: krótkotrwały (ostry), ustępujący po 7-21 dniach, oraz chroniczny, który towarzyszy człowiekowi przez długie miesiące czy nawet lata. Wstępna charakterystyka kaszlu obejmuje następujące rodzaje: kaszel mokry (produktywny) – łatwo odchodzący, związany z odkaszliwaniem i pluciem flegmy; kaszel suchy, drażniący, bez wydzieliny; kaszel świszczący – również suchy, ale z towarzyszącym mu świszczącym oddechem i uczuciem ucisku w klatce piersiowej; kaszel szczekający (krtaniowy), charakteryzujący się nietypowym echem ze strony strun głosowych.
Wspomina się również o tak zwanej idiopatycznej formie kaszlu, która nie ma wyraźnej przyczyny medycznej i często jest uznawana za psychogenną, czyli wywołaną stanem psychicznym człowieka. Ten rodzaj kaszlu zazwyczaj jest suchy, przewlekły i nie reaguje na leczenie. Może się pojawić po przebytym stresie lub ataku gniewu.
W większości przypadków kaszel ma jasno określoną przyczynę, którą można stosunkowo łatwo zidentyfikować dzięki podstawowym badaniom takim jak osłuchanie, analiza markerów zapalnych we krwi, spirometria czy rentgen płuc. Najczęstsze przyczyny kaszlu to: zapalenia górnych dróg oddechowych (na przykład przeziębienie, grypa, zapalenie gardła) wirusowe zapalenie oskrzeli i płuc; bakteryjne infekcje oskrzeli i płuc (na przykład krztusiec, gruźlica); alergie wziewne i astma; ściekanie wydzieliny z nosa i zatok po tylnej ścianie gardła; przewlekła obturacyjna choroba płuc, często związana z paleniem papierosów; podrażnienie dymem lub chemikaliami.
Interesujące jest jednak to, że kaszel może być też objawem choroby refluksowej żołądka lub efektem ubocznym niektórych leków na nadciśnienie i choroby serca. Rzadziej kaszel jest objawem raka (nie tylko płuc), śródmiąższowej choroby płuc czy bezdechu sennego.
Choć kaszel jest „tylko symptomem”, może wiązać się z poważnymi komplikacjami zdrowotnymi, szczególnie jeśli jest bardzo ostry lub ma charakter chroniczny. Może powodować poważne problemy ze snem, co prowadzi do dalszego osłabienia organizmu. Często wywołuje bóle głowy, zawroty, nadmierne pocenie się, a nawet wymioty. W ekstremalnych przypadkach może prowadzić do utraty kontroli nad pęcherzem moczowym (inkontynencji), złamań żeber, a nawet omdleń.
